Tabernakulum jest w Kościele katolickim miejscem wyjątkowym, zwanym niekiedy nawet Tronem Boga. To właśnie tutaj przechowuje się Najświętszy Sakrament – jest to zatem miejsce sakramentalnej obecności Jezusa Chrystusa.
Historia tabernakulum
Łacińskie słowo tabernaculum ma kilka znaczeń (namiot, baldachim, mieszkanie, najświętsze miejsce, świątynia) wszystkie jednak nawiązują do mieszkania, czegoś, gdzie można przebywać i pod czym można się schronić.
Już w początkowych wiekach chrześcijaństwa tabernakulum służyło do przechowywania Najświętszej Eucharystii, mogło jednak różnić się wyglądem i umiejscowieniem. Mógł to być ołtarz w cyborium – przypominający czworoboczny namiot, boczny ołtarz, a także domek lub sakramentalna chatka – z wieżyczkami umieszczana obok ołtarza głównego, po prawej stronie od Ewangelii. Z czasem Najświętszy Sakrament umieszczano w ołtarzach bocznych – zwłaszcza w kolegiatach.
Co do samego wyglądu tabernakulum początkowo było ono wykonywane z drewna, zdecydowanie rzadziej z kamienia czy innego kruszcu. Wraz z kolejnymi aktami i synodami, pojawiały się konkretne nakazy co do jego wnętrza (wyłożone drewnem topolowym) czy drzwiczek, mających chronić przed świętokradztwem (konieczność montowania żelaznych sztab i zamków). Dopiero rytuał rzymski nakazał, by tabernakulum było bogato zdobione i złocone, a dodatkowo na jego przodzie zawieszano zasłonę, symbolizującą tajemniczość.
Po II soborze watykańskim zaczęto szukać praktyczniejszych rozwiązań w kwestii kształtowania przestrzeni w kościele, dlatego uznano, że tabernakulum powinno być umieszczone w tej części świątyni, która sprzyja modlitwie, wyciszeniu, skupieniu – najczęściej jest to centrum ołtarza głównego lub jednego z ołtarzy bocznych.
Obecnie spotykamy bogato zdobione tabernakula, pozłacane, wykonane z trwałych materiałów ognioodpornych z dodatkowymi zabezpieczeniami, dzięki którym Najświętszy Sakrament jest dobrze chroniony.