Początki istnienia osadnictwa na tych terenach nie są dokładnie znane. Archeolodzy odnaleźli ponad 30 stanowisk dowodzących istnienia działalności człowieka w młodszej epoce kamienia –neolitu (8000 – 4500 tys. lat p.n.e.). Na wzniesieniach w okolicy Wełtynia zlokalizowano i częściowo przeprowadzono badania olbrzymiej osady łużyckiej. Duże znaczenie dla losu i przyszłości tych ziem miało założenie w II połowie XII wieku klasztoru kołbackiego. Istnieją liczne przesłanki, iż Wełtyń stanowił centrum pola (okręgu grodowego) wełtyńskiego.
„ZIEMIA WEŁTYŃSKA” …..aż po Jezioro Miedwie. Już w 1226 roku istniał w Wełtyniu wolny targ wzmiankowany następnie w 1255 i 1282 r. Dzięki niemu osada rozwinęła się w dużą wieś, która zdaniem historyków niemieckich posiadała w XVI i XVII wieku prawa miejskie, a pieczęć miejska zachowała się do roku 1784.