ALFABET HEBRAJSKI

Alfabet hebrajski składa się z 22 liter. Nie rozróżnia się liter wielkich i małych. Za to pięć liter przyjmuje na końcu wyrazu inną graficznie formę, tzw. formę końcową.

Jest bardzo ważne, aby sobie uzmysłowić i zapamiętać, że wszystkie 22 litery w alfabecie hebrajskim są spółgłoskami. Cztery z nich mogą jednak występować w roli samogłosek.

Więcej objaśnień pod tabelką, tutaj jeszcze tylko znaczenie poszczególnych kolumn:

• forma podstawowa
• forma końcowa (tzw. sofit)
• nazwa litery
• wartość spółgłoskowa
• mozliwe wartości samogłoskowe
• wartość liczbowa

א		alef	nieme	a	1
ב		bet	b, w		2
ג		gimel	g		3
ד		dalet	d		4
ה		he	h	a, e, o	5
ו		waw	w, ł	o, u	6
ז		zajin	z		7
ח		chet	ch		8
ט		tet	t		9
י		jud	j	i, e	10
כ	ך	kaf	k, ch		20
ל		lamed	L		30
מ	ם	mem	m		40
נ	ן	nun	n		50
ס		samech	s		60
ע		ajin	nieme		70
פ	ף	pe	p, f		80
צ	ץ	cadi	c		90
ק		kuf	k		100
ר		resz	r		200
ש		szin	sz, s		300
ת		taw	t		400

Dwa bardzo różne „h”

Podając wymowę zastosowałem transkrypcję polską. Wyjaśnienia wymaga tu rozróżnienie głosek [h] i [ch], bardzo ważnych dla poprawnej i zrozumiałej wymowy hebrajskiego.

[h] – w hebrajskim zapisywana za pomocą litery ה – to głoska łagodna, delikatna, niecharcząca, jak w angielskim słowie home. Fachowcy określają ją mianem spółgłoski szczelinowej krtaniowej bezdźwięcznej ☺. Mimo że nie jest ona jakoś szczególnie trudna do wymówienia, to dla przeciętnego Polaka stanowi pewien problem, ponieważ polskie „h” jest znacznie mocniej artykułowane (lekko „charczące”). Z dwojga złego lepiej więc hebrajskiego [h] nie wymówić wcale (tak zresztą robi na co dzień niemała część Izraelczyków), niż wymawiać je jak polskie „h”.

[ch] – zapisywana literami ח oraz כ – to z kolei dźwięk dość szorstki, mocny, charczący. Choć występuje w wielu językach (np. w niemieckim słowie Dach), sprawia wrażenie głoski charakterystycznej dla hebrajskiego, ze względu na częste występowanie w tym języku. Po prostu od razu „rzuca się w uszy”, kiedy słyszymy rozmawiających Izraelczyków. Fachowa nazwa: spółgłoska szczelinowa języczkowa bezdźwięczna. Polskie „h” (czyli spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna) brzmi dość podobne, choć słabiej, mniej charcząco, dlatego opanowanie wymowy hebrajskiego [ch] w stopniu zapewniającym bycie zrozumianym – nie powinno stanowić większego problemu.

Mylenie tych dwóch głosek jest częstą przypadłością osób uczących się hebrajskiego. Przy czym Polacy mają raczej skłonność do wymawiania [ch] tam, gdzie powinno być [h], a np. Węgrzy – odwrotnie. Pomyłki, zarówno w jedną, jak i w drugą stronę, mogą wywołać rozbawienie, albo być źródłem nieporozumień. Przykładowo:

• Wymawiając [ch] zamiast [h] można mając na myśli הרה [hara] powiedzieć חרא [chara]. Pierwsze słowo oznacza „ciężarną”, drugie zaś – „gówno”.
• Wymawiając [h] zamiast [ch] można powiedzieć חשבתי עליה [chaszawti aleha] w miejce חשבתי עליך [chaszawti alecha], czyli zamiast „myślałem o tobie” wychodzi „myślałem o niej”.

Spółgłoski grupy begadkefat

Trzy hebrajskie spółgłoski: ב כ פ wymawiane są różnie w zależności od miejsca występowania w wyrazie. Na początku oraz po sylabie zamkniętej wymawiane są one „twardo” (wymowa zwarta), a w innych przypadkach „miękko” (wymowa szczelinowa).

• ב – zwarta: [b], szczelinowa: [w]
• כ – zwarta: [k], szczelinowa: [ch]
• פ – zwarta: [p], szczelinowa: [f]

Kilka przykładów:

• בית [bajit] – dom
• שוב [szuw] – znów
• כן [ken] – tak
• אכל [achal] – zjadł
• פרה [para] – krowa
• תפס [tafas] – złapał

Dlaczego „begadkefat”? Ano dlatego, że pierwotnie do grupy tej zaliczano 6 spółgłosek: ב ג ד כ פ ת – czyli bet, gimel, dalet, kaf, pe i taw. Dziś jednak spółgłoski gimel, dalet i taw mają już tylko po jednej możliwej wymowie – odpowiednio: [g], [d] i [t].

W pisowni wokalizowanej wymowa zwarta głosek z tej grupy oznaczona jest kropką wewnątrz litery (tzw. dagesz), a brak owej kropki wskazuje na wymowę szczelinową. Np. כֵּן [ken], ale אָכַל [achal].

szin / sin

Litera ש reprezentuje dwie głoski: [sz] i [s]. Wymowa zleży od konkretnego słowa (ale nie ma nic wspólnego z pozycją tej litery w wyrazie). Nie da się tego przewidzieć, jeśli nie zna się danego słowa (lub przynajmniej nie podejrzewa się z jakiego rdzenia powstało). Przykłady:

• שמש [szemesz] – słońce
• שורש [szoresz] – korzeń
• שן שום [szen szum] – ząbek czosnku
• שמח [sameach] – wesoły
• חיפש [chipes] – szukał
• שרה [sara] – Sara

Literując na głos wyraz, w którym ש wymawiane jest jako [s], używa się zwykle zmodyfikowanej nazwy tej litery – sin zamiast szin.

W pisowni wokalizowanej jednoznaczne odróżnienie szin od sin zapewnia specjalna kropeczka, umieszczona tuż nad literą. W przypadku szin znajduje się ona po prawej stronie – שׁ, litera sin ma ją zaś po lewej – שׂ.

Warto też dodać, że we współczesnym hebrajskim głoska [s] zapisana za pomocą ש brzmi identycznie jak [s] oznaczone literą ס (samech).